Afgelopen week kwam het nieuws naar buiten dat professor Arnold Heertje is overleden. In de media werd zowel zijn persoonlijkheid als zijn oeuvre uitvoerig geprezen. Terecht. Ik ben er ook trots op dat hij het voorwoord voor “Uitverkocht – Welkom in de Aandachtseconomie” wilde schrijven. Het leek me passend om deze week nog eens te publiceren.
Ik weet nog als de dag van gisteren hoe ik het manuscript ijverig uitgeprint in een ringband in Naarden heb afgeleverd. We kenden elkaar door onze gezamenlijke vriend Nico Baken.
Dehumanisering
Het economisch en maatschappelijk leven wordt ernstig bedreigd door het dehumaniseren van transacties. Daarmee wordt bedoeld dat de mensen om wie het gaat, van nu, van straks en waar ook ter wereld, in de gefragmenteerde en gemonetariseerde besluitvormingsprocessen volledig uit beeld zijn verdwenen. De voorbeelden van deze voortschrijdende ontwikkeling in het onderwijs, in de zorg en bij woningcorporaties liggen voor het oprapen.
Het onderkennen van deze destructieve dynamiek in de samenleving is de voorwaarde voor het humaniseren van de wereld: een beweging die haaks staat op wat wij tot zover waarnemen. Die beweging vergt intellectuele aandacht en vernieuwende architectuur bij bedrijfsleven en overheid. Van ‘captains of industry’ en publieke leidinggevenden wordt overkoepelende betrokkenheid verlangd, die het voorzien in behoeften van mensen weer in het vizier brengt.
Dit boek stelt in een eigen benadering en in eigen bewoordingen een belangrijke kant van de dehumanisering aan de orde, namelijk het gebrek aan aandacht van business tot business, van business tot consument, van consument tot consument, van mens tot mens. Het spiegelbeeld daarvan is het koesteren en ontwikkelen van aandacht tot hoeksteen van de humanisering te maken. Perverse prikkels worden dan vervangen door positieve prikkels, instituties worden ontworpen die individueel gedrag kanaliseren met het oog op maatschappelijke oogmerken, transparantie en informatietechnologie worden voertuigen voor overstijgende besluitvorming.
Jim Stolze werkt het thema van de aandachtseconomie, een economie die niet alleen draait om geld, op speelse en intrigerende wijze uit. Het boek past in de kentering die thans allerwegen om zich heen grijpt. Een kentering die het perspectief biedt op een meer humane samenleving.
Arnold Heertje
Naarden, 13 februari 2011