Links van mij staat Jan-Peter Balkenende in de rol van gespreksleider en rechts van mij staat Rob Elsinga, de National Technology Officer van Microsoft. Samen bespreken we de impact van Generatieve AI op het werk van kenniswerkers. De metaforen zijn niet van de lucht! Ik hoor mezelf zeggen dat we van tekstverwerker (Word) overgaan naar tekstvoorspeller (ChatGPT) en Elzinga spreekt van een copiloot: je zit zelf nog aan het stuur, maar je krijgt een onmisbaar hulpje.
De aanleiding van ons gesprek is de havenavond; een jaarlijkse bijeenkomst waarbij de Rotterdamse havenbaronnen (en een enkele barones) samenkomen om te spreken over belangrijke ontwikkelingen in de haven. Voorgaande jaren werden thema’s als globalisering en duurzaamheid besproken, maar nu was het thema Artificial Intelligence. En dat ging niet alleen over sneller offertes of pakbrieven schrijven. Onderzoeker Rudy Negenborn tilde het gesprek naar een hoger niveau door onderscheid te maken tussen mens-machine interactie en interactie tussen machines onderling.
AI in de Haven
De Rotterdamse haven is een van de drukste havens ter wereld wat veel menselijke afstemming met zich meebrengt. Volgens Negenborn zorgt een deel van die communicatie voor files op het water en opstoppingen op de kade. Als schepen met elkaar kunnen praten zouden die processen veel efficiënter kunnen worden ingericht. De eerste experimenten met vaartuigen volgehangen met camera’s en meetapparatuur laten zien dat het makkelijker is om over het water (semi) autonoom te bewegen dan over de weg.
Het aanwezige publiek vindt het over het algemeen prachtig. Toch is nog niet iedereen overtuigd. Er worden zorgen geuit over de betrouwbaarheid van zulke systemen en over de mogelijke impact op de arbeidsmarkt. Tijd voor Boudewijn Siemons om het podium te betreden. Hij is sinds afgelopen zomer CEO van het Havenbedrijf Rotterdam. Hij vertelt dat het havenbedrijf zo innovatief is dat ze hem zelfs CEO “AI” hebben gemaakt. Oplettende luisteraars begrijpen dat het hier om een ad interim functie gaat, maar het punt is gemaakt. Siemons gaat in op de zorgen rondom de arbeidsmarkt. Hij schuwt daarbij de metafoor ook niet en brengt de Rotterdamse graanzuiger in herinnering.
De graanzuiger
Zo’n honderd jaar geleden was er in de haven namelijk iets vergelijkbaars aan de hand. Vrachtschepen met graan meerden in Rotterdam aan. Om het graan uit het schip en op de kade te krijgen waren zakkendragers nodig. Stoere lui, meer dan 120 man sterk, waren dan een volle week bezig om al het graan te lossen. Dat veranderde met de komst van de graanzuiger: een enorme stofzuiger, aangedreven door stoom die drijvend naast het schip in stelling werd gebracht. De graanzuiger zoog letterlijk het graan uit de schepen en klaarde de klus veel sneller dan de zakkendragers.
De introductie van de graanzuiger zorgde voor onrust in de haven. Werkweigering en relletjes waren aan de orde van de dag. Toch zou uiteindelijk de wal het schip keren en kwam er een einde aan de zogeheten “Elevator Stakingen”. De bootwerkers gaven het verzet op en verdere mechanisering van de haven zou zodoende verder niet meer op verzet stuiten. Sterker nog: hiermee wordt de innovatie pas echt ingezet en weet Rotterdam uit te groeien tot de bloeiende haven die het vandaag de dag is.
Na dit geschiedenislesje van Siemons weten de aanwezigen het zeker: de haven moet mee in de vaart der volkeren. Net zoals de spierkracht van de bootwerkers grotendeels werd gemechaniseerd, zullen ook taken van kenniswerkers worden geautomatiseerd. De graanzuiger van 2023 is geen stoom aangedreven machine maar een datagedreven copiloot die ons een nieuw tijdperk van vooruitgang invliegt.
Column oorspronkelijk gepubliceerd in het FD van 9 december 2023